जिल्हा खनिज प्रतिष्ठान – रायगड
प्रधानमंत्री खणीज क्षेत्र कल्याण योजना (पीएमकेकेकेवाय)
जिल्हा खनिज प्रतिष्ठान ट्रस्ट – रायगड
प्रस्तावना –
खाण आणि खनिजे (विकास आणि नियमन) कायदा, १९५७ च्या कलम ९ (ब) उपकलम १ च्या तरतुदीनुसार, राज्य सरकार प्रत्येक जिल्ह्यासाठी खनिज प्रभावित क्षेत्रांच्या विकासासाठी खनिज विकास प्रतिष्ठान स्थापन करण्याची अधिसूचना अधिसूचित करेल. महाराष्ट्र सरकारच्या उद्योग, ऊर्जा आणि कामगार विभागाच्या दिनांक ०१/९/२०१६ च्या अधिसूचनेनुसार, रायगड जिल्ह्यात जिल्हा खनिज प्रतिष्ठान ट्रस्ट रायगडची स्थापना करण्यात आली आहे.
खाण प्रभावित क्षेत्राच्या विकासासाठी सहमती राखण्यासाठी सदर जिल्हा खनिज प्रतिष्ठान ट्रस्ट रायगड मार्फत आणि अशा कार्यक्रमात जिल्हा खनिज प्रतिष्ठान ट्रस्ट रायगड मार्फत प्रधानमंत्री खणीज क्षेत्र कल्याण योजनेअंतर्गत प्रभावित क्षेत्राची लोकसंख्या आणि स्थानिक गरजा लक्षात घेऊन सामाजिक विकास आणि मूलभूत गरजा राबविल्या जातात.
सदर आस्थापना स्थापन करण्याचा उद्देश खाणकामाचा बाधित आणि अप्रत्यक्षपणे बाधित क्षेत्रांवर होणारा परिणाम आणि त्या खाण क्षेत्रात काम करणाऱ्या लोकांच्या आरोग्यावर होणारा परिणाम कमी करण्यासाठी मूलभूत सुविधा आणि उपाययोजना प्रदान करणे आहे.
उद्दिष्टे –
अ) खनिज प्रभावित क्षेत्रांच्या विकास आणि कल्याणासाठी विविध प्रकल्प कार्यक्रम राबविणे आणि सदर कार्यक्रम/प्रकल्प केंद्र/राज्य सरकार विद्यमान कार्यक्रम आणि योजनांना सहाय्यक आणि पूरक असेल.
ब) खनिज जिल्ह्यातील खाणकाम आणि त्यानंतरच्या उपक्रमांमुळे तेथील लोकांच्या पर्यावरण, आरोग्य आणि सामाजिक आणि आर्थिक परिस्थितीवर होणारा परिणाम/परिणाम कमी करणे आणि त्यावर उपाययोजना करणे.
क) खाणकाम प्रभावित क्षेत्रातील लोकांना दीर्घकालीन शाश्वत उपजीविकेचे साधन उपलब्ध करून देणे.
व्याप्ती –
उक्त जिल्हा खनिज फाउंडेशन ट्रस्ट अंतर्गत गोळा केलेला निधी प्रधानमंत्री खनिज क्षेत्र कल्याण योजनेअंतर्गत खाणकाम प्रभावित क्षेत्रांच्या विकास आणि कल्याणासाठी आहे. शासन निर्णय दिनांक ०१ सप्टेंबर २०१६ आणि सुधारित मार्गदर्शक तत्वे दिनांक ०१ सप्टेंबर २०१६ द्वारे दिलेल्या मार्गदर्शक तत्वांनुसार. २१ नोव्हेंबर २०२२ रोजी प्रधानमंत्री खनिज क्षेत्र कल्याण योजनेत एकूण निधीपैकी किमान २/३ निधी थेट खाण प्रभावित भागात आणि १/३ निधी अप्रत्यक्ष खाण प्रभावित भागात विकास कामांसाठी खर्च करण्याची तरतूद करण्यात आली आहे. त्यानुसार, निधी उच्च प्राधान्याच्या बाबी आणि वापरासाठी इतर प्राधान्याच्या बाबी म्हणून रचला आहे.
उच्च प्राधान्य क्षेत्र:
येथे योजनेच्या निधीपैकी किमान ६०% निधी खालील बाबींवर खर्च केला जाईल.
१. पिण्याचे पाणीपुरवठा
२. पर्यावरण संवर्धन आणि प्रदूषण नियंत्रण उपाययोजना
३. आरोग्य
४. शिक्षण
५. महिला आणि बाल कल्याण
६. ज्येष्ठ नागरिक आणि अपंग व्यक्तींसाठी कल्याण योजना
७. कौशल्य विकास
८.स्वच्छता
इतर प्राधान्य क्षेत्र:
प्रस्तावित योजनेतील किमान ४०% निधी येथे खर्च केला जाईल.
१. भौतिक पायाभूत सुविधा
२. जलसंपदा
३. ऊर्जा आणि पाणलोट विकास
४. खाण जिल्ह्यातील पर्यावरणीय गुणवत्ता सुधारण्यासाठी इतर उपाययोजना.
खाण आणि खनिजे (विकास आणि नियमन) कायदा २०१५ च्या कलम ९ (ब) आणि ०१/०९/२०१६ च्या सरकारी अधिसूचनेनुसार, प्रत्येक जिल्ह्याने एक खनिज प्रतिष्ठान स्थापन केले आहे आणि त्याचे नियम आणि प्रक्रिया अधिसूचित केल्या आहेत. त्यानुसार, जिल्हा खनिज फाउंडेशन ट्रस्ट रायगड स्थापन करून गौण खनिजांवर स्व-निधीचे १०% योगदान/निधी गोळा करण्यासाठी, जिल्हा खनिज फाउंडेशन ट्रस्ट रायगडच्या नावाने स्टेट बँक ऑफ इंडिया, शाखा अलिबाग, जिल्हा रायगड येथे बचत खाते उघडण्यात आले आहे आणि त्याचा खाते क्रमांक ३७३५४६१३९५४ आहे.